ჩინური უნივერსიტეტები სულ უფრო ხშირად ხვდებიან საუკეთესო სასწავლო დაწესებულებების რეიტინგებში. THE World University Rankings 2024-ის საუკეთესო ოცეულში ორი პრესტიჟული უმაღლესი სასწავლო დაწესებულება - ცინხუას და პეკინის უნივერსიტეტები საპატიო ადგილებს იკავებენ.

მაგრამ გზა დაწყებითი სკოლიდან უნივერსიტეტამდე ჩინელი ბავშვებისთვის ეკლიანია. 

ბავშვები ჩინეთში სწავლას ადრეული ასაკიდან იწყებენ, რაც გარკვეულწილად მოკლე დეკრეტული შვებულებითაც აიხსნება - დედისთვის თუ ის სახელმწიფო სამსახურში ან მსხვილ კორპორაციაში მუშაობს დეკრეტული შვებულება - 190 დღეს შეადგენს, მამისთვის 14-ს. ამასთან, დღეების ზუსტი რაოდენობა დამოკიდებულია ამა თუ იმ პროვინციის წესებზე. 

ბავშვები ადრეული ასაკიდანვე მიდიან ბაგაში, შემდეგ ხვდებიან ბაღში. საბავშვო ბაღები არსებობს როგორც კერძო ასევე სახელმწიფო. სახელმწიფო ბაღები, როგორც წესი, ადგილობრივებისთვის უფასოა. კერძო ბაღებში კი გადასახადის სანაცვლოდ მშობლებს სთავაზობენ აღსაზრდელთა პატარა ჯგუფებს, რამდენიმე ძიძასა და აღმზდელს, რომელთა დიდი ნაწილი ფლობს ინგლისურ ენას. 

სასკოლო განათლების პირველი ორი საფეხური ჩინეთში სავალდებულო და უფასოა სახელმწიფო სკოლების მოსწავლეებისთვის. ამასთან, სკოლაში ჩარიცხვა შესაძლებელია საცხოვრებელი ადგილის მიხედვით. თითოეულ სკოლას კი აქვს თავისი რეიტინგი.

თუ მოსწავლე ცხოვრობს რაიონში, სადაც მდებარეობს სკოლა დაბალი რეიტინგით, არის შესაძლებლობა, რომ ის ფინალური გამოცდებისთვის მომზადებას ვერ შეძლებს.

შესაბამისად ბევრი მშობელი თადარიგს იჭერს და ბავშვის დაბადებიდან მალევე ყიდულობს ბინას რაიონში, სადაც მაღალი რეიტინგის სკოლაა. შესაბამისად, ფასები ასეთ ბინებზე წლიდან-წლამდე იზრდება. 

დაწყებით სკოლაში სწავლა 6 წელი გრძელდება. 12 წლის მოსწავლე საშუალო საფეხურზე გადადის, სადაც სამი წელი სწავლობს. ამ საფეხურის შემდეგ საჭიროა გამოცდის ჩაბარება. ამის შემდეგ კი სავალდებულო განათლება ჩინეთში სრულდება. მშობლებს შვილების განათლებისთვის გადახდა უწევთ. 

უმაღლეს სკოლაში ჩაბარება კი ჩინეთში გამოცდის შედეგებითა და სასკოლო რეიტინგით არის შესაძლებელი. 

უმაღლესი სკოლის ადგილმდებარეობა აღარ არის საცხოვრებელ ადგილთან ასოცირებული. მაღალ კლასებში სწავლის საფასური დამოკიდებულია სკოლის სტატუსზეა: კერძოა ის თუ სახელმწიფო.

ისინი განსხვავდებიან არა მხოლოდ ფასით, არამედ განათლების სისტემით: სახელმწიფოში ჩინური სასწავლო პროგრამით ისწავლება, კერძოში კი - ამერიკულით ან ბრიტანულით. 

უმაღლესი სკოლის დამთავრების შემდეგ მოზარდები „გაოკაოს“ აბარებენ - გამოსაშვებ გამოცდას, რომელიც ასევე უნივერსიტეტში მისაღებ ტესტირებას წარმოადგენს. ჩინელი აბიტურიენტები გამოცდას ეძახიან „სამდღიან ჯოჯოხეთს“, რომელიც ძირითადად ტერსიტრების ფორმატით ტარდება და 2 ან სამი დღე გრძელდება. სავალდებულოა - ჩინურის, მათემატიკისა და უცხო ენის ჩაბარება. 

ასევე კურსდამთავრებული აბარებს ორ არასავალდებულო საგანს საკუთარი სურვილისამებრ - ეს შეიძლება იყოს ჰუმანიტარულიდან - ისტორია, გეოგრაფია, პოლიტოლოგია, ტექნიკურიდან კი - ფიზიკა, ქიმია, ბიოლოგია, ტექნოლოგიები. 

თუ აბიტურიენტმა ცუდად ჩააბარა გამოცდა შემდეგ წელს გადააბარებს ან იმ უნივერსიტეტში წავა სადაც დაბალი ქულებით მიიღებენ. 

ქულების მაქსიმალური რაოდენობა, რომლის აღებაც „გაოკაოზე“ არის შესაძლებელის არის - 750 ხუთივე საგანში და 150 ერთში. „გაოკაო “წარმატებით ჩაბარებულად ითვლება, თუ კურსდამთავრებული საერთო ჯამში არანაკლებ 690 ქულას დააგროვებს. საგნის გამოცდა ჩაჭრილად ჩაითვლება, თუ აბტურიენტმა 93 ქულაზე ნაკლები აიღო. ნამუშევრებს კომპიუტერი ამოწმებს, მასვე გამოჰყავს, საბოლოო შედეგი, რომელიც ერთი წელი მოქმედებს.

თუ სკოლის დამთავრებისას ჩაიჭერი გამოცდის ჩაბარება ნებისმიერ ასაკში არის შესაძლებელი.

კონკურენცია უნივერსიტეტში ჩაბარებისას ძალიან მაღალია. კონკურსი პოპულარულ უმაღლეს სასწავლო დაწესებულებებში, მაგალითად, პეკინის ან ცინგუას უნივერსიტეტებში შეიძლება იყოს 600 აბიტურიენტი ადგილზე. ადგილისთვის ბრძოლა კი ნამდვილად ღირს: სტატისტიკით, სტუდენტების არანაკლებ 96%, რომლებიც პეკინის უნივერსიტეტის დიპლომს იღებენ, მაღალანაზღაურებად სამსახურებში საქმდებიან.

„გაოკაო“ ჩინელი ბავშვისთვის დიდი სტრესია. გამოცდის შიში, შფოთვა, რომ ვერ დასაქმდები სასურველ სამსახურში - ადრეული ასაკიდანვე თრგუნავს ჩინელ მოსწავლეებს.

ამასთან სტრესი განპირობებული არა მხოლოდ საკუთარ მომავალზე შფოთვით, კურსდამთავრებულიკენ მიმართულია მთელი ოჯახის ყურადღება: იმაზე თუ სად ჩააბარებ, დამოკიდებულია არა მხოლოდ შენი მომავალი, არამედ მთელი შენი ოჯახის რეპუტაცია. 

ამიტომ ხშირად, ჩინელ მშობლებს, მხოლოდ იმიტომ რომ თავიდან აარიდონ „სამდღიანი ჯოჯოხეთი“, შვილები კერძო სკოლებში მიჰყავთ, მართალია ის ვერ ჩააბარებს ჩინურ უნივერსიტეტში, მაგრამ შეძლებს სწავლა გაგრძელოს საზრვარგარეთის ნებისმიერ სასწავლო დაწესებულებაში და აირიდებს კოლოსალურ სტრესს გამოცდების გამო. 

უნდა ითქვას რომ, მისაღები გამოცდის მნიშვნელობა ჩინეთში გაზვიადებული არ არის. თუ ახალგაზრდას სურს სახელმწიფო კომპანიაში მუშაობა, უმაღლესი განათლების გარეშე მას არ აქვს იქ დასაქმების შანსი. ასევე ძალიან დაბალია იმის შესაძლებლობა რომ კომერციულ კომპანიაში მმართველ პოზიციაზე დასაქმდება.