სიახლეები
სიახლეები, რჩევები

სიტყვის გადატანის წესები, რომელთა ცოდნაც ყველას გამოადგება
29-03-2023
-
+


არნოლდ ჩიქობავას სახელობის ენათმეცნიერების ინსტიტუტის სასკოლო ორთოგრაფიული ლექსიკონში სიტყვის გადატანის წესები დეტალურად არის განხილული, რომელსაც etaloni.ge  გთავაზობთ. 

სიტყვის გადატანის წესები ემყარება დამარცვლისა (ფონეტიკური დანაწევრება) და ფუძე-აფიქსთა გამოყოფის (მორფოლოგიური დანაწევრება) პრინციპებს.

1. ერთმარცვლიანი, ანუ ერთხმოვნიანი სიტყვა არ ითიშება თანხმოვანთა სიმრავლის მიუხედავად (თანაბრად გაუთიშავია, მაგ., ის და გვბრდღვნის).

2. ერთზე მეტმარცვლიანი სიტყვის გათიშულ ნაწილებში თითო ხმოვანი მაინც უნდა იყოს.

არ შეიძლება სიტყვის ასე დამარცვლა და გადატანა: თრთვ-ილი, თრთ-ვილი... ფქცვ-ნიდა, ფქც-ვნიდა; ფქ-ცვნიდა... ანსამ-ბლს, ანსამბ-ლს.
სწორია: თრთვი–ლი, ფცქვნი-და, ან-სამბლს.

3. ცალი თავკიდური ან ბოლოკიდური ხმოვანიც - ისევე როგორც თანხმოვანი - სიტყვას არ ეთიშება.

არ შეიძლება ასე გადატანა: ა-უღია ან აუღი-ა, ა-ტელიე ან ატელი-ე.
სწორია: აუ–ღია, ატე-ლიე...


4. თუ ხმოვნებს შორის ერთი თანხმოვანია, არ შეიძლება სიტყვის გაიშვა ან თანხმოვანზე. მაგალითად, ასე: მატ-არ-ებ-ელი, ან-აბ-არა... სიტყვა უნდა გაიყოს ბუნებრივად, ღია ნარცვალზე: მა-ტა-რე-ბე-ლი, ანა-ბაურა..

5. სტრიქონთა მიჯნაზე მოხვედრისას ითიშება ხმოვნებს შორის მოქცეული ნებისმიერი ორი თანხმოვანი: ორ-ნო, უც-ხო, ოთ-ხი, აფ-ხაზი, საჩ-ხერე,  საქ-მე, საწ-ყა-ლი, სატ-ყეო...  გათიშვა, ცხადია, შეიძლება ღია მარცვალზედაც ანუ ხმოვანზე დამთავრებულ მარცვალზე: სა-ტყეო, სა-ქმე..

6. თუ სტრიქონთა მიჯნაზე თავს იყრის ორზე მეტი თანხმოვანი, ზღვარი შეიძლება დაიდოს ნებისმიერ ორ თანხმოვანს შორის. მაგ.: დააფ-რქვევს, დააფრ–ქვევს, დააფრქ-ვევს (მაგრამ არა: დაა-ფრქვ-ევს). ამავე პირობებში:

ა) სიტყვის ლექსიკური მნიშვნელობის უკეთ აღსაქმელად უმჯობესია,
თუ ფუძისეულ თანხმოვნებს გაემიჯნება დამხმარე ელემენტის (აფიქსის, თანდებულის, ზნნისწინის) თანხმოვნები, მაგალითად, ასე: სახლ–მა, სახლ-ში, სახლის-თვის; მესხ-ნი, მესხ-თა; გან-ვლო (მაგრან: გა-ნა-ვიარა), აღ-შფოთდა მაგრამ: აღა-შენა), წარ-გზავნა (მაგრამ: წა–რავლინა)...

ბ) ასევე გაითიშება სტრიქონთა გასაყარზე ერთმანეთის გვერდით მოხვედრილი ორი ერთნაირი თანხმოვანიც (ფუძისეული და აფიქსისეული, ან ორი სხვადასხვა ფუძისა): კოვზ-ზე, ღმერთ-თან, ნათ-ვის, მოგ-ჯვრის, შებინდ-დება, გამ-მიჯვნელი... ერთ-თვიანი, კონტრ-რევოლუცია... (და არა: კოვ-ზზე, ღმერ-თთან, მათთ-ვის, მოგგ-ვრის, შებინ-დდება, გა-მმიჯვნელი... ერთთ-ვიანი და ა.შ.).

გ. ასევე, თუ სტრიქონთა მიჯნაზე რთული სიტყვის ორზე მეტი თანხმოვანი იყრის თავს, უმჯობესია ბუნებრივი ზღვარი დაიდოს შემადგენელ ფუძეთა შორის იმის მიუხედავად, დეფისითაა ისინი შეერთებული თუ უდეფისოდ, სრული სახითაა წარმოდგენილი თუ შემოკლებით (აბრევიატურით), მაგალითად: ცოლ-/ქმარი, ტუჩ-კბილი, ქართლ-/კახეთი... ათ/წლიანი, თვით/მკვლელობა, ურთიერთ/დამოკიდებულება, სპორტ/კლუბი და არა: ათწ/ლიანი, თვი/თმკვლელობა, ურთიერ/თდამოკიდებულება, სპორ/ტკლუბი...).


კომენტარები


ეტალონი

მათემატიკის ოლიმპიადა დაიწყო - „ეტალონის“ საგნობრივი ჩემპიონატი გრძელდება

2-3 ივნისი ლოგიკური აზროვნებისა და ზოგადი განათლების ოლიმპიადის დღეებია - „ეტალონის“ საგაზაფხულო ჩემპიონატი გრძელდება

„დიდი მადლობა „ეტალონს“ ამ ახალი და ძალიან საინტერესო პროექტისთვის“

„ეტალონის“ საგაზაფხულო ჩემპიონატი დაიწყო - ოლიმპიადები სამ საგანში იმართება

ონლაინ ჩემპიონატში II-XI კლასების მოსწავლეებს შეეძლებათ მონაწილეობა

სიახლეები

„დაგვიმატეთ 2 ქულა - კითხვები არასწორია, შეცდომაა თარგმანში... აღიარეთ შეცდომა!“ - აბიტურიენტების ნაწილი NAEC-ს მიმართავს  

განათლების სამინისტროს კიდევ ერთი სსიპ-ი, რომელიც შესაძლოა გაუქმდეს, „ემისია“(?)

„მე-3 ვარიანტი რთულად უნდა გამოცხადდეს... საშინელი 35 ქულიანი იყო“ - ისტორიის გამოცდის მე-3 სესიიდან გამოსული აპლიკანტების შეფასებები

პედაგოგების 20 პროცენტზე მეტი მათემატიკის გამოცდაზე არ გამოცხადდა - 4-მა აბიტურიენტმა დაიგვიანა

მასწავლებელთა გამოცდაზე გამოყენებული კიდევ ერთი საგნის ტესტი გამოქვეყნდა

პიროვნება

„ნუთუ, ჩვენ ფრენა შეგვეძლება?” - ახალაბასთუმნის საჯარო სკოლის პედაგოგი ანა ჩხეტია მოსწავლის მიერ დასმულ სახალისო კითხვებს იხსენებს

„მოსწავლეების მეხსიერებაში, ყველაზე დიდხანს  შემოქმედებითი გაკვეთილი რჩება“ - დიდი ჭყონის N1 საჯარო სკოლის მასწავლებელი ნატო ნანავა

„მოსწავლის მეხსიერებაში, უფრო დიდხანს რჩება ის გაკვეთილები, რომელიც მისთვის საინტერესო და შთამბეჭდავია“

„მხიარული მომენტია როცა ყველა ცდილობს ჩანთებიდან თავიანთი „ძვირფასი ნივთების“ მაგიდაზე დალაგებას“

სკოლები

მოსწავლეები პირველ მასწავლებელს გამოემშვიდობნენ და შრომისა და ამაგისთვის მადლობა გადაუხადეს

საინტერესო

ევროპის ქვეყნების უმეტესობაში მშობლიურ ენაზე სწავლა უფასოა

თუ ძებნას ივლისში ან აგვისტოს პირველ ნახევარში დაიწყებთ, არჩევანი უფრო ფართო იქნება

პროგრამა მომავალი პირველკლასელებისთვის გათვლილია ივლისისა და აგვისტოს თვეებზე და მორგებულია იმგვარად, რომ საზაფხულო დასვენების გეგმების ცვლილების გარეშე, ოჯახის წევრების ჩართულობით, შეძლოს

სიახლეები
საზოგადოება