არის პერიოდები, როდესაც მოსწავლე ჩვეულისგან განსხვავებულ ქცევას იწყებს. საყვარელი, თავაზიანი ბიჭი მოულოდნელად უხეშობს ან კამათობს. ან პირიქით, ლაპარაკის მოყვარული, აქტიური გოგონა მოულოდნელად საკუთარ თავში იკეტება, აღარ ჩქარობს გაკვეთილზე ხელის აწევას და გულჩათხრობილი ხდება. 

რა არის ასაკობრივი კრიზისი? სხვადასხვა წყაროში ასეთ პერიოდებს შეიძლება ეწოდოს „ასაკობრივი კრიზისი“, „ბავშვობის კრიზისი“ ან „ასაკობრივი განვითარების კრიზისი“. ყველა ეს სახელი მალავს ბავშვის განვითარების გარდამავალ პერიოდებს. ამიტომ, ისინი ზუსტად ორი ასაკის შესაყარზე (მაგალითად, 6-7 წელი) ხდება.

დროის ამ მონაკვეთში, ბავშვის ძველი ჩვევები და ქცევითი მახასიათებლები ქრება (მაგრამ მხოლოდ იმდენად, რამდენადაც აუცილებელია ახალი თვისებების განვითარებისთვის) და ახალი თვისებები ყალიბდება უკვე ყველა არსებულის საფუძველზე. 

სპეციალისტები ყველა ასეთი კრიზისის რამდენიმე საერთო მახასიათებელს გამოყოფენ:

• ბავშვები ხდებიან ურჩები, ახირებულები და გაღიზიანებულები;
• ისინი ხშირად კამათობენ მშობლებთან და პედაგოგებთან;
• ​უარყოფითად, შესაძლოა, ჯიუტად უდგებიან იმას, რასაც ადრე მარტივად იღებდნენ (მაგალითად, რაიმეს მოთხოვნას).

მნიშვნელოვანია გვესმოდეს, რომ ასაკობრივი კრიზისის დროს ბავშვის პიროვნება ვითარდება. ეს გარდამტეხი მომენტებია, მაგრამ დადებითი ცვლილებები მოაქვს. 

ამ პერიოდებში განვითარების ერთ-ერთი მთავარი მამოძრავებელი ძალაა შინაგანი წინააღმდეგობა მოსწავლის არსებულ შესაძლებლობებსა და მის ახალ საჭიროებებს შორის. ადამიანი განიცდის რამდენიმე ასეთ კრიზისს და ყველა მათგანი დაკავშირებულია ფსიქოლოგიური განვითარების სხვადასხვა ეტაპთან.

ადამიანის განვითარების პერიოდიზაცია მისი დაბადებიდან იწყება, მაგრამ ამ შემთხევაში განვიხილოთ მოსწავლეთა ასაკობრივი კრიზისი: 

6-7 წელი, რომელსაც ფსიქოლოგები გარდამავალს უწოდებენ 

წამყვანი საქმიანობა თამაშიდან სწავლაზე გადადის. სწრაფად იზრდება სოციალური კონტაქტები. 
ყალიბდება თვითშეფასება, რომელიც საზოგადოებაში ან მყარდება ან ნადგურდება. ბავშვი იწყებს საკუთარი თავის ფიზიკურად განცალკევებულ, დამოუკიდებელ ინდივიდად აღქმას. გარდა ამისა, ამ პერიოდში მოსწავლე განიცდის გრძნობებისა და ემოციების ქარიშხალს, ის სწავლობს მათ იდენტიფიცირებას.

ამ ასაკში კრიზისულ სიტუაციას ქმნის არა მხოლოდ ცხოვრების ახალ საფეხურზე გადასვლა - საბავშვო ბაღიდან სკოლაში - არამედ ბავშვის მიმართ ახალი, გაზრდილი მოთხოვნებიც. ახლა მას ეუბნებიან არა „შენ ჯერ კიდევ პატარა ხარ“, არამედ „შენ უკვე დიდი ხარ“.

უფროსების სიტყვებსა და ქცევაზე დაყრდნობით კი, ბავშვი იწყებს რეალური ზრდასრულობის მოთხოვნას, პრეტენზიების წამოყენებას, უფროსების მეტყველებისა და ქმედებების ბაძვას. ამასობაში, ბავშვის სურვილებსა და მის ქმედებებს შორის გარკვეული კონფლიქტი წარმოიქმნება.

მაგრამ იმავდროულად, ის დაინტერესებულია ზრდასრულთან მისთვის ახალ თემებზე ურთიერთობით, ის დამოუკიდებლად იღებს გარკვეულ პასუხისმგებლობებს. ამ გზით ბავშვი აცნობიერებს ახალ წესებს, ასევე მის სოციალურად მნიშვნელოვან პოზიციას ახალ საზოგადოებაში.

როგორ დავეხმაროთ ბავშვს კრიზისის გადალახვაში:

• საბავშვო ბაღიდან სკოლაში გადასვლა გაუმარტივეთ (ნუ ათქმევინებთ უარს უეცრად ყველა „ბავშვურ“ ჩვევაზე);
• ნუ ამოავსებთ ბავშვის დროს მხოლოდ სასკოლო დავალებებით, მიეცით მას სივრცე და დრო „ბავშვობის გაგრძელებისთვის“.
• მოერიდეთ ზეწოლას და ნუ მოეაბეზრებთ თავს საუბრით - იმ უზარმაზარი პასუხისმგებლობის შესახებ, რომელიც ახლა მას ეკისრება;
• მიეცით ბავშვს საშუალება, დამოუკიდებლად გააკეთოს ახალი საქმეები;
• აუხსენით მას თქვენი მოთხოვნების მიზეზები: რატომ უნდა გაკეთდეს ეს ასე და არა სხვაგვარად;
• შეახსენეთ დავალების შესრულების შესახებ, აუცილებლად გაუმყერეთ თავდაჯერებულობა, რომ ის მას გაუმკლავდება. 

11-12 წლის კრიზისი 

იწყება აქტიური ფიზიკური განვითარება. ამიტომ, მოზარდი იწყებს საკუთარი გარეგნობით დაინტერესებას. 

ბავშვები მოტივაციურ კრიზისს განიცდიან: სწავლა ახლა მოვალეობაა, მაგრამ ყოველთვის არ არის ნათელი, თუ რატომ უნდა ისწავლონ საერთოდ?

იმავდროულად, მოზარდისთვის მნიშვნელოვანია საკუთარი თავის წარმოჩენა, საკუთარი თავის დამკვიდრება: იმის ჩვენება, რომ ის უკვე ზრდასრულია, მაგრამ ამავდროულად ჰყავს მეგობრები, რომლებიც აფასებენ მას.

ამ კრიზისის დროს განსაკუთრებით მწვავდება აკადემიური მოვალეობების (მაგალითად, სკოლაში სიარულის) მიმართ ნეგატიური დამოკიდებულება, მასწავლებლებთან და მშობლებთან კონფლიქტები.

დასასრულებელი