სიახლეები
საინტერესო

''ამგვარი რამ ყოველ კუთხეშია - ესენი ყველა პროვინციალიზმია'' - აკაკი წერეთლის დამოკიდებულება დიალექტიზმის მიმართ
18-10-2017
-
+


ტერიტორიული დიალექტი ენის ისეთი განშტოებაა, რომელიც ამა თუ იმ კუთხის ან ტერიტორიის მცხოვრებთ ახასიათებთ.

ასეთია, მაგალითად, გურული დიალექტი, იმერული დიალექტი, ქართლ-კახური დიალექტი, რაჭული, ფშავური, მოხევური და სხვ.

ამ კუთხეების მცხოვრებთა სალაპარაკო ენა ნაწილობრივ განსხვავდება საერთო-სალაპარაკო ეროვნული ენისაგან. ტერიტორიულ დიალექტს აქვს თავისი გრამატიკული წყობა და ლექსიკური ფონდი. ერთ-ერთ დიალექტს საერთო-სახალხო ენის წარმოშობის დროს შეუძლია საფუძვლად დაედოს უკანასკნელს, ე.ი. საერთო-ეროვნულ ანუ სალიტერატურო ენას. მაგალითად, ქართველი ხალხის საერთო ეროვნულ ენას საფუძვლად უდევს ქართლ-კახური დიალექტი.

დიალექტები განსხვავდებიან ერთმანეთისაგან არა მარტო ენის გრამატიკული წყობით, არამედ მასთან ერთად გამოთქმების თავისებურებით. არაიშვიათად გაიგონებთ ლიტერატურული ენის ასეთ დამახინჯებებს: ''რა უნდებიე'', ''დუუძახე'', ''მუაწია''(გურიაში); ''დოუძახე'', ''მევიდა''(იმერეთში); ''ჭოვ''(აჭარაში) და სხვ.

ასეთი სიტყვები და გამოთქმები ეწინააღმდეგება ქართული ენის საერთო ბუნებას. რამდენადაც კულტურული ხდება ხალხი, იმდენად უფრო ქრება მსგავსი მახინჯი ენობრივი მოვლენები ამა თუ იმ კუთხის ლექსიკური ფონდიდან.

დიალექტის გამოყენებისას საჭიროა ზომიერება და სიფრთხილე. თუ კუთხური ან ადამიანთა კონკრეტული ჯგუფისათვის დამახასიათებელი სიტყვები გადაჭარბებით იქნა გამოყენებული, მაშინ აზრი შეიძლება სრულიად გაუგებარიც დარჩეს. ასეთ დიალექტიზმებს უნდა დავუპირისპირდეთ, მაგრამ უნდა გვახსოვდეს აგრეთვე ხალხური მეტყველების მნიშვნელობა სალიტერატურო ენის გამდიდრების საქმეში. საქართველოს ცალკეულ კუთხეებში ბევრია ისეთი სიტყვა, რომლის მაგიერი სალიტერატურო ენას არ მოეპოვება. ხალხის მეტყველება ინახავს ისეთ გამოთქმებს, რომელთა ფორმები მისაბაძია. უნდა განვდევნოთ ისეთი სიტყვები და გამოთქმები, რომლებიც ანაგვიანებს ქართულ ენას და ეწინააღმდეგება მის საერთო ბუნებას.

სწორედ ასე ესმოდათ ეროვნული ენის მშენებლობის ამოცანა მე-19 საუკუნის ქართველ კლასიკოსებს.

აი, რას წერდა ამ საკითხზე აკაკი წერეთელი:

''ახალი სიტყვის ხმარება, თუ კი სადმე პროვინციაში გასპეტაკებულა და დედაენის კანონის თანახმად აღმოცენებულა, მისაბაძვია საყოველთაოდ... ამგვარი კანონიერი რამეებით უნდა შევავსოთ და გავასუქოთ ქართული ენა, საჭიროც არის. მაგრამ ის, რაც დედაენის წინააღმდეგ სხვადასხვა მხარეებში, პროვინციებში დაუმახინჯებიათ და გაუფუჭებიათ, ხელმოსაკიდები კი არა, პირიქით, გასადევნია! 

მაგალითად, გურიაში ამბობენ: ''ნენა! რას უყუნცულებ? დროა პაწა შევკიდოთ ცეცხლს და ჩა ვსვათ''. (დედა! რას უცდი? დროა შევუკიდოთ ცეცხლს და ჩაი დავლიოთ).

იმერეთში: დანები მოსულარიან და აქანეი ჯილარიან. (დები მოსულან და აქ ზიან, ან სხედან). რაჭაში: ქვე ქნიან ფონ ქვერე ჩემ გოჭუკელას (ფონს ქვევით(წყლის პირად) ასო – ასო სჭრიან ჩემ გოჭს)

ქართლში: ჯალაბი ობაზე წავასხი და ჩვენთან ერთად ფოფოდიაც მოაბოტებდა (სახლობა ხატობაზე (ან ჯვრობაზე, ან დღეობაზე) წავიყვანე და ჩვენთან ერთად მღვდლის ცოლიც მოდიოდა).

ამგვარი რამ ყოველ კუთხეშია - ესენი ყველა პროვინციალიზმია: მაგრამ ქართულ ენაში ამგვარი რამეების შემოტანა, აქაოდა ჩვენს კუთხეში ასე ხმარობენო, ნუთუ ენის გარყვნა არ იქნება?''

წყარო: გაჩეჩილაძე, სიმონ. სიტყვიერებისა და ლიტერატურის თეორია : IX-X კლ. , სახელმძღვ.. - მე-2 გადამუშ. და შევს. გამოც.. - თბ. : განათლება, 1977

კომენტარები


ეტალონი

შემოდგომის სეზონზე 4 საგანში ჩატარდა და მასში II-XII კლასის მოსწავლეებმა მიიღეს მონაწილეობა მთელი საქართვლოდან

„ეტალონის“ შემოდგომის სეზონის საგნობრივი ჩემპიონატი მათემატიკის ოლიმპიადით დასრულდა

„ეტალონის“ საგნობრივი ჩემპიონატი მათემატიკის ოლიმპიადით სრულდება

სიახლეები

სკოლის დირექტორებისა და პედაგოგების საყურადღებოდ -  ეს 7 შეცდომა სემესტრის დასრულებამდე უნდა გამოასწოროთ

ვის მოუწევს გამოცდაზე 50 პროცენტიანი ბარიერის გადალახვა - ტესტირების დრო და საფასური ცნობილია 

საქართველოსთან ერთად კიდევ რომელი ქვეყნები აღნიშნავენ შობას 7 იანვარს

სავალდებულოა თუ არა განმავითარებელი შეფასების დაწერა მე-5 კლასის მოსწავლეებისთვის - პასუხი აქტუალურ კითხვაზე

„ვარსკვლავების“ დაჯილდოების ცერემონიამ ბათუმში სრული ანშლაგით ჩაიარა - Izrune.ge-ს მნიშვნელობაზე მოსწავლეთა მშობლები საუბრობენ

პიროვნება

etaloni.ge-ს ბლიც-კითხვებს მუხროვანის საჯარო სკოლის დირექტორი სვეტლანა სუხორუკოვა პასუხობს

etaloni.ge-ს ბლიც-კითხვებს სიღნაღის მუნიციპალიტეტის სოფელ საქობოს საჯარო სკოლის დირექტორი დოდო ბეგიაშვილი პასუხობს

სკოლები

დირექცია და პედაგოგები მოსწავლეთა მოტივაციასა და განწყობაზე ზრუნავენ და ბავშვებს მრავალფეროვან სადღესასწაულო ღონისძიებებსა თუ აქტივობებს სთავაზობენ

სპექტაკლმა მაყურებლის დიდი მოწონება, მოსწავლეებმა კი მხურვალე აპლოდიმენტები დაიმსაუხრეს

მოსწავლეებმა ბიბლიოთეკაში ნოდარ დუმბაძის - „ხაზარულა“ თეატრალურად წაიკითხეს

 

 

ბავშვებმა განსაკუთრებით თოვლის ბაბუის სტუმრობით გაიხარეს

ღონისძიებას ესწრებოდნენ პედაგოგები, მშობლები, მოსწავლეები და თემის სხვა წარმომადგენლები

საინტერესო

მთავარია, წერილების გახსნის პროცესი იყოს ემოციურად დადებითი და ინსპირაციული, რაც ბავშვებს უკეთ გაახსენებს საკუთარი მიზნების მნიშვნელობას 

შემოდგომის სეზონზე 4 საგანში ჩატარდა და მასში II-XII კლასის მოსწავლეებმა მიიღეს მონაწილეობა მთელი საქართვლოდან

გავრცელებული შეხედულებით ცაციაობა დაკავშრებულია არასტანდარტულ აზროვნებასთან - თქვენც ასე ფიქრობთ?

სიახლეები
საზოგადოება